Potje Polariseren: jongeren leren omgaan met online verdeeldheid

Post-X Society: technologie en democratie in balans

Pieter van Boheemen is oprichter en directeur van Post-X Society, een stichting die maatschappelijke transities onderzoekt én vormgeeft, met een focus op het versterken van de democratie. “We leven in een tijd van fundamentele veranderingen,” legt Pieter uit. “Maar die transities zetten de democratie vaak onder druk. Wij willen juist technologie inzetten om de democratie te versterken.”

Het project Potje Polariseren was het eerste dat Post-X Society met financiering van SIDN fonds kon uitvoeren, in samenwerking met projectpartners Nederlands Instituut voor Beeld & Geluid en het Albeda College in Rotterdam.

Polarisatie onder de loep

De aanleiding voor het project ligt in een paradoxaal verschijnsel: “Uit onderzoek blijkt dat Nederlanders over veel thema’s juist vrij eensgezind zijn. Maar online lijkt het alsof we voortdurend tegenover elkaar staan,” vertelt Pieter. Die paradox – grote eensgezindheid in de werkelijkheid, scherpe verdeeldheid online – was het startpunt voor Potje Polariseren.

Het project richt zich specifiek op mbo-studenten, een groep die volgens Pieter vaak over het hoofd wordt gezien in het publieke debat. “Bovendien is burgerschap sinds kort een verplicht onderdeel op het mbo, maar het aanbod is nog beperkt. Dit was hét moment om iets te ontwikkelen dat aansluit bij hun leefwereld.”

Van theorie naar interactie

Het resultaat is een lespakket bestaande uit twee lessen: één over framing, en één over polarisatie. Daarbij hoort ook een interactieve tool waarmee studenten zelf video’s kunnen analyseren. De tool herkent met behulp van AI kenmerken van polarisatie in video’s van bijvoorbeeld TikTok of YouTube. Denk aan wij-zij-denken, stereotype taal of sterke emoties.

Studenten kunnen zelf filmpjes uploaden, of werken met vooraf geselecteerd materiaal. “We hebben gemerkt dat het handig is als docenten de video’s al klaarzetten,” zegt Pieter. “Zodra studenten hun telefoon erbij pakken, kun je eigenlijk wel stoppen met de les.”

Daarnaast zijn er met theaterstudenten korte video’s opgenomen die gebruikt kunnen worden als startpunt voor gesprek en analyse. Van gevoelige thema’s als migratie, tot luchtige onderwerpen als de meningsverschillen over pizza met ananas.

Flexibiliteit

Een belangrijk uitgangspunt voor het lespakket was flexibiliteit. Docenten kunnen de inhoud aanpassen aan hun klas of opleiding. “Hét mbo bestaat namelijk niet. Elke klas is anders en elke opleiding heeft z’n eigen toon en tempo,” zegt Pieter. “Dus we wilden iets maken dat echt meebeweegt met de doelgroep.”

Het lesmateriaal wordt inmiddels opgenomen in het curriculum van het Albeda College, waar jaarlijks 20.000 studenten onderwijs volgen. Daarnaast wordt het aangeboden via het Nederlands Instituut voor Beeld & Geluid, waar docenten en scholen een workshop kunnen aanvragen om met het thema aan de slag te gaan.

Ondersteuning van het SIDN fonds

“De steun van SIDN fonds was cruciaal,” benadrukt Pieter. “Zonder die steun was dit project er simpelweg niet geweest. Het gaf ons de kans om echt professioneel te werken. Maar ook inhoudelijk hebben we veel steun gehad. Het hielp ons om de branding aan te scherpen – het project heette eerst Post-Polarized Society, nu dus Potje Polariseren. Dat spreekt veel meer aan. We hebben ook alles open source beschikbaar gemaakt, met handleidingen en materialen op GitHub.”

Mieke van Heesewijk, SIDN fonds: “Online polarisatie verhardt discussies en maakt nuance schaars. Jongeren hebben vaak geen tools om hiermee om te gaan. Daarom steunt SIDN fonds 'Potje Polariseren': een lespakket dat mbo'ers leert polarisatie te herkennen en constructief te hanteren. Het internet moet ruimte bieden voor dialoog, niet voor verdeeldheid. Dit project geeft jongeren kritische vaardigheden voor onlinedebat. We zijn trots op Post-X Society, die met AI en open source lesmateriaal aansluit bij hun leefwereld - precies waar wij voor staan: een sterker internet voor iedereen.”

Toekomstperspectief

Voor Pieter is dit pas het begin. “We willen in een volgende stap polarisatie echt productief maken. Niet alleen herkennen dat het gebeurt, maar ook leren hoe je uit een discussie komt. Polarisatie hoeft geen probleem te zijn als je er goed mee omgaat.”

Het lespakket is inmiddels beschikbaar en kan direct in de klas worden gebruikt. Feedback van docenten en studenten is van harte welkom. “Dit is de eerste versie,” zegt Pieter. “We zijn benieuwd hoe het in de praktijk werkt en wat er beter kan. Op basis daarvan willen we het materiaal verder doorontwikkelen, bijvoorbeeld ook voor het voortgezet onderwijs.”

Ben je geïnteresseerd in het lespakket Potje Polariseren of wil je het materiaal gebruiken in jouw klas? Neem dan contact op via https://postex.society.